Ulama Ahlus Sunnah Waljamaah (ASWJ) Asya’irah dan Maturidiyyah sepakat mengangkat dalil naqli (wahyu) dan dalil aqli (akal) sebagai sandaran utama dalam manhaj pendalilan mereka.
Manakala manhaj golongan ASWJ Mufawwidhah daripada kalangan Athariyyah dan Hanabilah pula hanya bersandarkan dalil naqli dan menolak dalil aqli.
Demikian juga golongan Hasyawiyyah Musyabbihah, mereka turut menolak dalil aqli. Namun anehnya, mereka menggantikannya dengan dalil fitrah yang merujuk kepada fitrah atau naluri semula jadi dalam hati manusia.
Padahal, ia hanya dalil yang samar dan tidak diguna pakai oleh mana-mana ulama ASWJ. Ini kerana ia berbentuk abstrak dan subjektif, bukan berbentuk fakta dan data seperti dalil naqli dan aqli.
Dalil fitrah tidak dapat diimplementasikan sebagai hujah yang kukuh dalam hukum syariah, apatah lagi untuk menetapkan akidah.
Peliknya, golongan Hasyawiyyah Musyabbihah menggunakan dalil fitrah terbabit sebagai hujah bahawa Allah SWT berada jauh di atas langit.
Mereka mendakwa kononnya perkara ini sudah disepakati oleh semua manusia, baik Muslim mahupun kafir. Malah, kanak-kanak belum baligh pun mengetahui keberadaan Allah SWT apabila mereka berdoa menadah tangan ke langit.
Bahkan, tiada larangan tegas daripada mereka jika ada yang membayangkan-Nya sedang duduk di atas Arasy!
Ringkasnya, mereka mendakwa bahawa setiap orang mengetahui tempat keberadaan Allah melainkan golongan ASWJ yang menentang fahaman mereka.
Mereka turut mendakwa bahawa ucapan: “Kita akan berdiri di hadapan Allah di Mahsyar” dapat difahami secara fitrah bahawa Allah berada di arah hadapan kita. Akidah dangkal sebegini barangkali disebabkan ‘fitrah’ mereka cenderung untuk mengkiaskan hal ghaib dengan hal zahir yang disaksikan oleh mata.
Sedangkan, ia adalah kaedah pendalilan yang tertolak. Di sisi ulama ASWJ, semua dalil naqli dan aqli membuktikan bahawa Allah SWT Maha Suci daripada mempunyai tempat dan arah.
Mereka menegaskan, segala gambaran yang terlintas di fikiran atau khayalan, maka Allah SWT berlawanan dengan apa yang terlintas itu.
Walhal, ucapan berkenaan boleh difahami selari dengan akidah yang betul berdasarkan konteks bahasa yang luas.
Adakalanya mereka menggunakan cerita palsu untuk mendokong hujah mereka, seperti kisah kebingungan Imam al-Haramain al-Juwayni dengan penjelasan al-Hamadani mengenai perasaan hati untuk mencari arah tinggi ketika menyebut: “Ya, Allah”. Sedangkan, ia adalah kisah yang tiada sanad dan diragui kesahihannya.
Tidak mungkin Imam al-Juwayni yang menguasai dalil naqli dan aqli yang qat’ie (yakin secara pasti), tiba-tiba akur pada dalil fitrah yang samar.
Apakah akidah boleh ditetapkan melalui kaedah rasa-rasa sebegitu? Dibimbangi apa yang disangka sebagai dalil fitrah, rupanya yang diikuti sebenarnya ialah hawa nafsu dan tipu daya syaitan.
Benar, ada hadis daripada Abu Hurairah RA bahawa Rasulullah SAW bersabda: “Tiada seorang bayi pun melainkan ia dilahirkan dalam keadaan fitrah, maka kedua-dua ibu bapanya yang akan menjadikannya sebagai Yahudi, Nasrani atau Majusi. Sebagaimana binatang ternak melahirkan binatang ternak yang sempurna, adakah kamu sekalian menemukan padanya sebarang kecacatan?”
Kemudian Abu Hurairah membacakan ayat yang bermaksud: “(Tetaplah atas) fitrah Allah iaitu agama yang Allah menciptakan manusia (dengan keadaan bersedia daripada semula jadinya) untuk menerimanya. Tidaklah patut ada sebarang perubahan pada ciptaan Allah itu.” (Surah ar-Rum: 30). (Riwayat al-Bukhari dan Muslim)
Ulama berselisih pendapat mengenai maksud ‘fitrah’ dalam hadis ini. al-Hafiz Ibnu Hajar dalam Fath al-Bari(3/248) menjelaskan, maksud ‘fitrah’ menurut pendapat yang paling masyhur ialah Islam. Malah, Imam Ibnu ‘Abd al-Barr menyatakan, ia adalah pendapat yang masyhur di sisi semua salaf dan disepakati oleh ahli ilmu bahawa maksud ‘fitrah’ dalam firman Allah terbabit ialah Islam.
Jelasnya, maksud ‘fitrah’ dalam hadis dan ayat terbabit ialah agama Islam iaitu naluri untuk beragama mentauhidkan Tuhan. Ia tiada kena-mengena dengan pengetahuan naluri secara semula jadi mengenai tempat keberadaan Tuhan!
Ini kerana manusia asalnya dilahirkan kosong tanpa mempunyai sebarang ilmu pengetahuan, seperti firman Allah SWT yang bermaksud: “Dan Allah mengeluarkan kamu daripada perut ibu kamu dengan keadaan tidak mengetahui sesuatu pun.” (Surah an-Nahl: 78)
Untuk mengenal Allah SWT mestilah melalui proses belajar, berfikir dan berusaha. Tidak mungkin fitrah semula jadi semata-mata mampu secara automatik mencapai tahap qat’ie, sebagaimana dalil naqli dan aqli yang qat’ie.
Malah, penyalahgunaan dalil fitrah oleh golongan Hasyawiyyah Musyabbihah kini jelas sudah membawa kepada tersebarnya fahaman tasybih dan tajsim (antropomorfisme) yang agak membimbangkan dalam kalangan masyarakat Islam.
Penulis Ketua Unit Hadis di Institut Kajian Hadis & Akidah (Inhad), Universiti Islam Selangor (UIS)